طبیعت گردی
طبیعت گردی چیست؟ آشنایی با فرهنگ و اصول طبیعت گردی
عشق به طبیعت و بهره گیری از انرژي مثبت آن یکی از بدیهی‌ترین ویژگی‌ها و خواسته‌های هر انسانی است. بارها اتفاق افتاده که همه ما برای رفع خستگی و دور شدن از هیاهوی زندگی روزمره راهی طبیعت شده‌ایم و به محض رسیدن به فضای دلخواهمان، احساس خوبی وجود ما را در بر گرفته است. طبیعت ایران بسیار بکر و چهارفصل بوده و برای افراد علاقه‌مند به طبیعت گردی بهترین گزینه است. در این مقاله قصد داریم که راجع به واژه طبیعت گردی و افراد طبیعت گرد صحبت کنیم اما پیش از هر چیزی باید بگوییم که شما هم یک طبیعت گرد بوده و در سفرهای پیشین خود مشغول طبیعت گردی بوده‌اید. این گونه متوجه خواهیم شد که این واژه یا اصطلاح، چندان هم از زندگی ما دور نبوده و مختص به گروه خاصی از جامعه نیست. همان‌طور که گفته شد در صنعت با ارزش گردشگری موردی به نام طبیعت گردی یا اکوتوریسم (Ecotourism) وجود دارد که نسبتاً اصطلاحی جدید بوده و به دلیل تقسیم بندی موارد در صنعت بزرگ گردشگری ایجاد شده است. البته این مورد به قدری بزرگ و هدفمند است که دارای موسسه بین المللی بوده و افراد زیادی در آن به تحقیق و جمع آوری اطلاعات می‌پردازند.
انواع طبیعت گردی
شاید تصوری که از طبیعت گردی در ذهن خود دارید فقط به یک نوع سفر گردشگری محدود شده باشد و اطلاعات زیادی درباره انواع طبیعت گردی نداشته باشید اما به طور این شاخه از گردشگری به شش گروه تقسیم شده و همه جاذبه‌های طبیعی را در بر می‌گیرد. این شش گروه طبیعت گردی شامل گردشگری اقلیمی، گردشگری ساحلی، گردشگری کوهستانی و برفی، گردشگری جنگل، گردشگری کویری و بیابانی و گردشگری در چشمه‌ها، آبشارها و منابع طبیعی آب گرم می‌شود. اکوتوریسم فعالیتی است که تمام سفرهای هدفمند و گذراندن اوقات فراغت در طبیعت را پوشش داده و آن را نوعی گردش علمی و فرهنگی قلمداد می‌کند. البته نام هر سفری به طبیعت را نمی‌توان جزو اکوتوریسم دانست زیرا گردشگری طبیعی تنها به عنوان بازدید از مناطق سرسبز و بکر است اما سفرهایی که با نام اکوتوریسم شناخته می‌شود با هدف حفظ محیط زیست و احترام به اهالی آن منطقه است. اما به هر شکل، در هر سفری که به دل طبیعت پا می‌گذارید؛ به عنوان شخصی که در جریان محیط زیست سهیم است می‌بایست اعمالی از قبیل حفاظت، مراقبت از سرمایه‌های طبیعی و جمع آوری زباله را انجام دهید تا در آینده همه چیز در جای خودش باقی بماند.
گردشگری اقلیمی (Clima Tourism)
همان‌طور که از نام این گردشگری پیداست مسافرت‌هایی را شامل می‌شود که طی تغییر اقلیم رخ می‌دهد. به عبارت دیگر اگر در تابستان قصد تهیه بلیط هواپیما و رفتن به تعطیلات را داشتید می‌توانید به مناطقی سفر کنید که به نام ییلاقی شناخته شده و از محل زندگی خودتان شرایط آب و هوایی سردتری داشته باشد. مناطقی مانند کوهپایه‌ها، سواحل صخره‌ای و شمال کشور بهترین گزینه‌ها برای سفر به شمار می‌روند. در نقطه مقابل سفرهای زمستانی وجود دارد. افراد در این فصل به مناطق بیابانی یا کویری سفر می‌کنند و به اصطلاح سفری به مناطق قشلاقی دارند. به طور کلی گردشگری اقلیمی به سفرهایی گفته شده که با تغییر فصل و جستجوی بهترین مقصد با آب و هوای مناسب به انجام می‌رسد. در حال حاضر که مشغول نگاشتن این مقاله هستیم فصل زمستان بوده و سفرهای منتهی به کیش و قشم از بالاترین آمار تقاضا برخوردار است. این در حالی است که در فصل تابستان عظیمت به سمت این جزایر با افت زیادی مواجه شده و گردشگران به مناطق کوهستانی کشور سفر می‌کنند.
گردشگری ساحلی (Beach Tourism)
با توجه به گزارش‌های انجام شده فکر می‌کنیم گردشگری ساحلی محبوب‌ترین نوع گردشگری باشد. گردشگری ساحلی با هدف استفاده از تفریحات آبی و تجربه هیجان با وسایل بازی تعبیه شده در دریا صورت گرفته و در فصول گرم‌تر دارای نرخ جذب بالای گردشگر است. گردشگری ساحلی علاوه بر ویژگی‌های خاص خود، لوکیشن‌های فوق العاده و منحصر به فردی را برای عکس برداری در اختیار گردشگران قرار می‌دهد. البته باید گفت که به جز تفریحات دریایی موارد دیگری از قبیل بازارهای فروش پوشاک، فروش لوازم خانگی، لوازم آرایشی و بهداشتی، بندرگاه‌های تجاری بزرگ و ... هم وجود دارد که باعث جذب گردشگر می‌شود. از تفریحات پرطرفدار دریایی می‌توان به موج سواری، جت اسکی، قایق رانی، اسکوتر دریایی، شاتل، فلای بورد و قواصی در عمق آب اشاره کرد.
گردشگری کوهستانی و برفی (Mountain Tourism)
یکی دیگر از انواع گردشگری، گردشگری کوهستانی و برفی است. این نوع سفر بسیار مورد توجه افراد قرار گرفته و از آن به لحاظ گردشگری همراه با حفظ سلامت جسمانی یاد می‌کنند. همان‌طور که قابل حدس است، مواردی مانند سفر گردشگران به کوهپایه‌ها و اسکان موقت آن‌ها در نزدیکی‌های قله می‌تواند بر روتق گردشگری کوهستانی تاثیر به سزایی داشته باشد. البته فصل بارش برف به نسبت فصول دیگر کوتاه‌تر است اما در همین مدت کوتاه هم گردشگران زیادی برای استفاده از تفریحات روی برف و یخ راهی کوهستان‌ها می‌شوند. از جمله تفریحاتی که با سفر به کوه در دسترس آن‌ها قرار می‌گیرد می‌توان به اسکی، زیپ لاین، تیوب سواری و ... اشاره کرد. البته این گردشگری در فصول گرم هم مورد استقبال خیل کثیری از افراد قرار گرفته و برای کوهنوری، صخره نوردی و کمک به سوخت و ساز بدن به گردشگری در کوهستان روی می‌آورند. در خاطرتان باشد که به هنگام شروع گردشگری در کوهستان و برف، تجهیزاتی مانند تله فریک و تله اسکی از جمله مواردی است که برای صعود به قله به آن‌ها نیاز دارید.
گردشگری جنگل (Jungle Tourism)
گردشگری در جنگل یکی از پرطرفدارترین نوع گردشگری بوده و عموما اکثر افراد تا به حال این نوع سفر را تجربه کرده‌اند. همان‌طور که می‌دانید جنگل‌ها و پارک‌های جنگلی از اصلی‌ترین منابع طبیعت گردی بوده و بدون توجه به فصل و آب وهوا، در همه مواقع گردشگر و توریست می‌پذیرد. خوب است بدانید که به علت وجود گونه‌های متنوع گیاهی، پوشش گوناگون زیست بوم‌های درختی و زندگی بعضی از جانوران در این منطقه‌ها، جنگل‌ها و پارک‌های جنگلی مورد توجه پژوهشگران و محققین در حوزه محیط زیست قرار گرفته است. از جمله موارد دیگری که به رونق گردشگری جنگل کمک می‌کند امکان ایجاد کمپ و چادر، وجود اقلام خوراکی در نزدیکی جنگل، مرکز ارائه خدمات، احساس امنیت و ... است. در حال حاضر جنگل‌ها و پارک جنگلی‌های بسیاری در شمال ایران وجود دارد که با بهره گیری از خدمات نوین گردشگری به جذب روزافزون افراد و توسعه صنعت گردشگری در مناطق خود کمک کرده‌اند.
گردشگری کویر و بیابانی (Desert Tourism)
همان‌طور که قابل حدس است این نوع گردشگری، سفری در بیابان‌ها و کویرها را در پی دارد. البته به علت کمبود زیر ساخت و نبودن امکانات رفاهی در این مناطق گردشگران کم‌تری به آن مناطق سفر کرده و خود را به دل کویر می‌سپارند. این گفته به این معنی نیست که زیربنای رفاهی در این مناطق صفر است اما اگر بخواهیم روراست باشیم در مقایسه با گردشگری در کوهستان، سفر به شهرهای تاریخی و جنگل‌ها از امکانات رفاهی و مورد نیاز کم‌تری برخوردار است. علارقم این شرایط، برگ برنده با مناطقی است که با برگزاری تورهای گردشگری کویری، افراد زیادی را به سوی کویرهای شهر خود می‌کشند و سبب رونق صنعت گردشگری در محل زندگی خود می‌شوند. لازم به ذکر است گردش در مناطق کویری و بیابانی به دو دسته منابع طبیعی و منابع فرهنگی (به دست انسان ساخته شده) تقسیم بندی شده است. در بخش اول که منابع طبیعی و بکر نام دارد پوشش گیاهی و جانوری را شامل می‌شود که دست نخورده بوده و در اکوسیستم آن‌ها تغییری ایجاد نشده است اما در مجموعه بخش دوم که با نام منابع فرهنگی شناخته می‌شود شاهد سنت‌های خاص مناطق گویری، آداب و رسوم، شتر سواری و تورهای کویری هستیم.
نکات مهم در طبیعت گردی
همان‌طور که می‌دانید سفرهای ما به سوی طبیعت و طبیعت گردی باید در چارچوب مواردی باشد که به محیط زیست آسیب نزده و در عین حال از آن محافظت کند. محقیق و صاحبان نظر بر این عقیده‌اند که با رعایت ۶ اصل، مصادیق طبیعت گردی رعایت می‌شود. این ۶ اصل عبارت‌اند از:۱) در طبیعت گردی مستلزم به انجام کارهایی هستید که کم‌ترین آسیب را به محیط زیست برساند.۲) باید در حفظ و مدیریت مناطقی که به صورت ویژه مورد حفاظت و حصار کشی قرار گرفته‌اند کوشا بوده و برای ادامه حیات آن مناطق تلاش کنید.۳) در طبیعت گردی لازم است بستری برای افزایش آگاهی و درک طبیعت ایجاد شود تا طبیعت گردان بتوانند در مورد ویژگی‌های فرهنگی و حفظ عناصر طبیعی احساس مسئولیت بیشتری داشته باشند.۴) باید برای حفظ محیط زیست از اهالی و بومیان هر منطقه کمک گرفته شود تا مشارکت بیشتری در فرآیند جذب گردشگر و میزان فعالیت‌های آن‌ّها داشته باشند.۵) در طی مشارکت مردمان بومی باید عواملی ایجاد شود که این مردم بتوانند در ازای فعالیت‌های محیط بانی و محافظت از محیط زیست منافع اقتصادی داشته باشند.۶) و در آخر نکته‌ای که قابل بحث است رشد دادن و آگاه سازی مردم محلی و گردشگران است زیرا این موضوع ارتباط مستقیمی با احساس مسئولیت در قبال هر فعالیت محیط زیستی دارد.
انواع طبیعت گردان
در بخش‌های بالا در مورد انواع طبیعت گردی صحبت کردیم اما حالا می‌خواهیم اطلاعاتی را درباره طبیعت گردان در اختیار شما قرار دهیم. طبیعت گرد به افرادی گفته می‌شود که به هنگام آزاد شدن زمان و گذراندن اوقات فراغتشان به طبیعت سفر می‌کنند. همان‌طور که قابل حدس است، طبیعت گردها هم انواع خاص خودشان را دارند و شامل طبیعت گرد آزاد، طبیعت گردان سازمان یافته و گروه‌های علمی و دانشگاهی می‌شوند.طبیعت گردان آزادطبیعت گرد آزاد به دسته‌ای از افراد گفته می‌شود که آمادگی جسمانی بالایی داشته و توانایی بازدید از هر منطقه و نواحی بکری را دارد. برای همراه شدن با این گروه‌های طبیعت گرد کافی است انعطاف پذیری بالایی داشته باشید.طبیعت گردان سازمان یافتهاین گروه از طبیعت گردان برنامه ریزی دقیق و هدفمندی را در سفر خود دنبال می‌کنند اما در مناطق ویژه‌ای این طبیعت گردی را بر پا می‌کنند. مانند افرادی که در فصول گرم راهی قطب شمال می‌شوند و مشغول کندوکاو و یادگیری اطلاعاتی ناشناخته خواهند شد.گروه‌های علمی و دانشگاهیدر آخرین گروه از طبیعت گردان به گروه‌های علمی و دانشگاهی می‌رسیم. افرادی که با هدف تحقیق و تفحص در مورد مناطق طبیعی و بکر به دل طبیعت سفر می‌کنند و به نسبت بقیه گروه‌ها اقامت طولانی‌تری برای جمع آوری اطلاعات برای موسسات پژوهشی دارند.
چه اصول ایمنی را باید در طبیعت گردی رعایت کنیم؟
همه ما می‌دانیم که اولین اصل در سفر به طبیعت نریختن زباله و رها نکردن آشغال‌ها به دل طبیعت است. اما باز هم افرادی هستند این اصل مهم را فراموش کرده و باعث ایجاد چهره زشت و کثیف در منابع طبیعی می شوند. شما می‌توانید با استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای زباله های خشک و تر خود را جدا کرده و با جمع آوری زباله‌های از قبل ریخته شده کمک بزرگی به اکوسیستم و جریان جنگل‌ها و مناطق دیگر طبیعی بکنید. این حرکت طبیعت دوستانه در حال حاضر در خیلی از تورهای گردشگری به عنوان یک وظیفه قرار گرفته و افراد با کمال میل به حفظ محیط زیستشان کمک می‌کنند. از دیگر عواملی که برای جنگل‌ها و درختان خطرناک است شیشه‌های رها شده به روی زمین است. این شیشه‌ها طی احتمالاتی ممکن است منجر به روشن شدن آتش و سوختن صدها درخت بشود. اگر با تهیه بلیط هواپیما به برخی از مناطق توریستی سفر کردید برای حفظ زیبایی و جلوه بصری جنگل‌ها هم که شده مدتی را به جمع آوری زباله بپردازید.یکی دیگر از عوامل قابل ذکر در طبیعت گردی موضوع آتش و رها کردن آن به شکل خاکستر قرمز است. احتمالا برایتان پیش آمده که حتی با گذشت سی دقیقه پس از خاموش کردن آتش، هنوز دود بلند شده از آن را ببینید. در این گونه مواقع باید متوجه شد هم حتما چوب نیم سوخته یا زغال نیمه سوزی در لا به لای خاکسترها مخفی شده و بعد از رفتن شما تا مدت‌ها می‌سوزد و ممکن است چند نوع پوشش گیاهی را از بین ببرد. بهترین راه حل این است که آتشی به روی زمین روشن نکنید و از جایگاه مستقر شده برای این کار در پارک‌های جنگلی استفاده کنید. اگر در جنگلی این نواحی را مشاهده نکردید حتما بعد از اتمام کار، روی آتش آب بریزید. این کار را حتما چند باری تکرار کنید تا به قدری سرد شود که بتوانید دستتان را روی خاکسترها بگذرانید. در نهایت زغال‌ها و چوب‌های نیمه سوخته را با خود حمل کرده و جنگل را به حالت اولیه خود بازگردانید.خورد و خوراک و پخت و پز در دل طبیعت یکی دیگر از عواملی است که در طبیعت گردی از اهمیت بالایی برخوردار است. پیشنهاد ما برای صرف یک غذای خوشمزه در طبیعت انتخاب یک نوع غذای محلی و لذیذ است. اگر به این گونه غذاها دسترسی ندارید هم می‌توانید از غذاهای آماده سرو مثل خوراک لوبیا، الویه و ساندویچ سرد استفاده کنید. این خوراکی‌های آماده، هم تولید زباله نمی‌کند و هم به گرمای کم‌تری برای سرو احتیاج دارد. صرفه جویی در منابع آبی، جلوگیری از هدر رفت آب آشامیدنی، عدم استفاده از مایع شوینده و اجتناب از شستشوی بیش از اندازه از مواردی هستند که رعایت آن‌ها آثار خوبی از ما به جا می‌گذارد.همان‌طور که می‌دانید حفظ پوشش گیاهی برای تصفیه هوا و کاهش کربن دی اکسید بسیار مفید است. اما مواری که برای جلوگیری از بافت گیاهی جنگل‌ها تاثیرگزار است اجتناب از آسیب زدن، شکستن شاخه درختان، خم کردن نهال‌ها و از بین بردن جوانه گیاهان است. همچنین می‌توانید برای جلوگیری از مصرف سوخت و فشار کم‌تر به پوشش گیاهی زمین از دوچرخه، وسایل نقلیه عمومی، پیاده روی و ... استفاده کنید.در سفرهای طبیعت گردی می‌توانید برای اقامت روی اقامتگاه‌های بوم گردی حساب کنید. در نظر داشته باشید که اقامت در این هتل‌ها به منظور ادامه فعالیت‌ها و زیرساخت‌های حفظ منابع طبیعی و محیط زیست بسیار موثر هستند.
مزایای اقتصادی طبیعت گردی برای بومیان
اکثر مردمان محلی، با رفع نیازهای گردشگران برای خود شغل دومی دست و پا کرده‌اند. این مشاغل که در کنار صنعت با ارزش گردشگری رونق گرفته می‌تواند راه مناسبی برای جلوگیری از فقر سکنه و اهالی آن مناطق باشد. پس اولین مزیت اقتصادی طبیعت گردی برای بومیان و سکنه است. با سفر به مناطق گردشگری بومی احتمالا خانه‌های حیاط داری را می‌بینید که تبدیل به یک مغازه کوچک شده‌اند و افراد در آن مشغول فروش صنایع دستی یا نیازهای اولیه مانند خوراکی و نوشیدنی هستند. سعی کنید با خریدن محصولاتی از بومیان به رشد اقتصادی آن‌ها کمک کنید و نگذارید این چرخه از بین برود.
لوازم مورد نیاز برای طبیعت گردی
اگر می‌خواهید راهی یک سفر پر چالش و پر از هیجان شوید به شما پیشنهاد می‌کنیم لوازمی که برای یک اقامت چند روزه لازم است را تهیه کرده و با خود همراه کنید. این لوازم مورد نیاز برای طبیعت گردی عبارت‌اند از: چادر مسافرتی و زیر انداز، سایه بان، طناب، میله، حصیر، جارو و خاک انداز، کیسه خواب، ملحفه و پتو، تشک بادی و برزنت، چراغ قوه، قطب نما، حوله و پارچه، صابون و شامپو، مسواک و خمیر دندان، برس و شانه، دوربین عکاسی، دوربین دو چشمی، خوشبو کننده و عطر، بطری آب، یخ و یخدان، اجاق مسافرتی، کبریت و فندک یا آتش زا، زغال سنگ و هیزم، کباب پز، بشقاب و کاسه، فویل آلومینیوم، مایع ظرفشویی، روغن پخت و پز، ظروف نگهداری مواد غذایی، قابلمه و ماهیتابه در دار، وسایل آشپزی (چاقو، قاشق، کفگیر، در باز کن، سیخ کباب)، میز و صندلی تاشو، لیوان، ادویه جات و چاشنی‌ها، انواع کنسرو، میوه خشک، تنقلات با کالری مفید مثل آجیل، شکلات، کتانی یا چکمه مناسب، لباس راحتی و مناسب با فصل، شلوارک و تی شرت، دمپایی، جوراب، کلاه و هد بند، لباس بارانی، مایو حوله شنا، پودر و لوازم لباس شویی.